Ο θεραπευτής βιοδυναμικής μάλαξης χρησιμοποιεί την αφή με έναν πολύ προσεκτικό και συνειδητό τρόπο που επιτρέπει μια άμεση, όσο χρειάζεται, αφύπνιση των τμημάτων του εαυτού που είχαν μουδιάσει σε κάποιο στάδιο της ζωής, ως αποτέλεσμα της ανάγκης για επιβίωση, (Carrol, 2012).

Κατά τις πρώτες μου εμπειρίες ως θεραπευόμενη βιοδυναμικής μάλαξης, μπόρεσα να έρθω σε επαφή με μέρη του εαυτού μου που δεν γνώριζα ότι υπήρχαν. Αισθήσεις που δεν έχω νιώσει ποτέ συνειδητά, αλλά ήταν θαμμένες κάτω από την επιφάνεια του δέρματος. Η πιο ζωντανή μου εμπειρία ήταν όταν βίωσα για πρώτη φορά την τεχνική που ονομάζουμε στη βιοδυναμική μάλαξη, ‘Packing’. Ο θεραπευτής κρατά απαλά για ορισμένο παρατεταμένο χρόνο μέσα στα δύο του χέρια ένα μέρος του σώματός, με την πρόθεση να συνειδητοποιήσει ο θεραπευόμενος σταδιακά, τί αισθήσεις και τί συναισθήματα συνδέονται με αυτό το κομμάτι του. Το σώμα μου αντέδρασε έντονα σε αυτό το άγγιγμα, νιώθοντας πόνο σε διάφορα σημεία της πλάτης μου, ένιωσα ένα γενικευμένο αίσθημα καύσου, η αναπνοή μου περιορίστηκε, μου ήρθε ναυτία και ένιωσα κρύο. Συναισθηματικά ένιωσα λυπημένη και φοβισμένη, σαν κάποιος να ήταν έτοιμος να με βλάψει.

Παρά το γεγονός ότι η ίδια η εμπειρία ήταν αρχικά τρομακτική και δεν είχε νόημα, μπόρεσα να ξεπλέξω σιγά-σιγά το νήμα και συνειδητά να καταλάβω την αντίδραση του σώματός μου στο ‘Packing’. Για κάθε συναισθηματικό τραύμα και σύγκρουση που συγκρατείται στο συναισθηματικό κανάλι, υπάρχει επίσης ένα μοτίβο στην αναπνοή, στους μύες, στο νευρικό σύστημα, που αναζητά έκφραση μέσω των κινητικών μυών, (Boyesen, 2000). Η εμπειρία αυτή μου έδωσε τη δυνατότητα να γίνει αισθητό στο παρόν αυτό που δεν ειπώθηκε στο παρελθόν, και να βρεθεί ένας τρόπος να εκφραστεί μέσα από τη σωματική μου μνήμη.

Αυτή η διαδικασία αφύπνισης της σωματικής μνήμης χρειάζεται στις περισσότερες περιπτώσεις για τον θεραπευόμενο πριν εισέλθει στη φάση της ψυχοθεραπείας. Η κύρια θεωρία στη βιοδυναμική μάλαξη είναι ότι η ενέργεια κινείται μέσα από ενεργειακούς κύκλους. Όμως, συχνά στη διάρκεια της ζωής κάποιου συμβαίνει μια διατάραξη του κύκλου, που δεν ολοκληρώνεται. Όταν διαταράσσονται οι κύκλοι, μπορεί να εμφανιστεί δυσφορία και ασθένεια. Το έργο του θεραπευτή είναι να ενθαρρύνει την ολοκλήρωση των μη ολοκληρωμένων κύκλων. Μέσω της αφής ο θεραπευτής βρίσκεται σε ανοιχτό διάλογο με τον θεραπευόμενο. Ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος επικοινωνούν μη λεκτικά σε σχεσιακό επίπεδο που απέχει πολύ από τις λέξεις, (Westland, 1993).

Συχνά, για ορισμένους θεραπευόμενους, είναι ευνοϊκό να ξεκινήσουν τη θεραπευτική τους σχέση μέσω της βιοδυναμικής μάλαξης, ιδιαιτέρως αν έχουν ελάχιστη φυσική αίσθηση του εαυτού τους. Μπορεί να αισθάνονται ένα κενό μέσα τους και να μην απολαμβάνουν καθόλου το σώμα τους. Τότε, είναι καλύτερο να ξεκινήσει η διαδικασία της αλλαγής μέσω των συνειδητοποιήσεων που διεγείρει η βιοδυναμική μάλαξη.

Η βιοδυναμική μάλαξη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να συνειδητοποιήσουμε το ασυνείδητο υλικό και να προετοιμάσουμε το ‘ψυχόσωμα’ να συγκρατήσει και να επεξεργαστεί τα έντονα συναισθήματα, τα οποία είναι θαμμένα για χρόνια βαθιά κάτω από την επιφάνεια, στους μυς, στο νευρικό σύστημα, στα σπλάχνα. Τα ιστορικά των περιστατικών που έχουν μελετήσει οι σωματικοί ψυχοθεραπευτές, έχουν δείξει πώς η σωματική συνείδηση και η λεκτική επεξεργασία μπορούν να συναντηθούν στη θεραπεία. Οι ερμηνείες βοηθούν στην ενσωμάτωση μιας διαδικασίας που ξεκινά με τη χρήση της αφής, και αντίστροφα.

Το επόμενο βήμα

Επιπλέον, υπάρχουν σημάδια στη διαδικασία της βιοδυναμικής μάλαξης που υποδεικνύουν την ανάγκη για σταδιακή μετάβαση σε ένα διαφορετικό είδος σχέσης. Ένα από τα σημάδια, είναι η αύξηση της λεκτικής έκφρασης κατά τη διάρκεια της μάλαξης, ή η επίγνωση του τι υπάρχει από κάτω και η ανάγκη να το εκφράσουμε λεκτικά. Ο θεραπευόμενος έχει μεγαλύτερη ανάγκη να εκφραστεί λεκτικά και να μιλήσει για την εμπειρία του. Η εξερεύνηση δεν περιορίζεται πλέον σε επίπεδο μυϊκό ή σπλαχνικό. Ότι βιώνεται σε σωματικό επίπεδο, τώρα προσπαθεί να βρει διέξοδο και να εκφραστεί. Η σκέψη και η ομιλία δεν είναι νοητικές ιδιότητες που χωρίζονται από το σώμα, αλλά είναι ιδιότητες του ίδιου του σώματος.

Ένα παράδειγμα από την εμπειρία μου κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής μου στη σωματική ψυχοθεραπεία ήταν όταν βίωσα μια διαφραγματική τεχνική. Μέσα από αυτό το άγγιγμα, προκλήθηκε κάποια μυϊκή μνήμη και αυτό οδήγησε σε έντονη έκφραση με κλάματα και ζωντανές εικόνες που ήρθαν στο μυαλό μου. Σε εκείνο το στάδιο, είχα επίγνωση της ανολοκλήρωτης κίνησης, την έλλειψη και τη λαχτάρα για σωματική επαφή ως παιδί. Ήξερα ακριβώς γιατί είχα αυτές τις αισθήσεις και τα συναισθήματα. Τότε είναι που η βιοδυναμική μάλαξη μεταβαίνει στη σωματική ψυχοθεραπεία. Το σώμα αφυπνίζεται και ακολουθεί ένα κανάλι έκφρασης που χρειάζεται πλέον λεκτική επικοινωνία αντιμετωπίζοντας έναν άλλον άνθρωπο, τον θεραπευτή.

Ο θεραπευόμενος της βιοδυναμικής μάλαξης περνάει συχνά από μια φάση όπου βιώνει διαφορετικά συναισθήματα. Το πρώτο συναίσθημα είναι συνήθως πληρότητα, όπως βίωσα και η ίδια τις πρώτες φορές που έλαβα βιοδυναμική μάλαξη. Καθώς ο θεραπευτής εργάζεται με τις περιοχές που αισθάνονται ‘συναισθηματικά πρησμένες’, το οποίο υποδηλώνει αλλαγή στο επίπεδο του ιστού, ο θεραπευόμενος σταδιακά μπορεί να βιώσει φόβο, τρέμουλο, ή ανεξέλεγκτη θλίψη, ή πανικό. Ερχόμαστε σταδιακά σε επαφή με αυτό που δεν έχει εκφραστεί. Οι λέξεις αρχίζουν να πηγάζουν από τα συναισθήματα που αναδύονται και επιτρέπουν να εμφανιστούν περισσότερα συναισθήματα, περισσότερες αναμνήσεις και περισσότερες λέξεις. Η λεκτική επικοινωνία δίνει μεγάλη διορατικότητα, αλλά η αποφόρτιση των συναισθημάτων σε σωματικό επίπεδο είναι απαραίτητη για την διαυγή σκέψη. Πρώτα απαλλάσσουμε τον πόνο και μετά μιλάμε συλλογικά, (Liss, 1974).

Η μετάβαση από το κρεβάτι της μάλαξης στις καρέκλες της ψυχοθεραπείας είναι σημαντική. Η ίδια η σωματική κίνηση και η εσωτερική μετακίνηση από μια πιο παθητική εμπειρία σε μια πιο ενεργητική υποδηλώνει μια μετάβαση στη θεραπευτική σχέση και μια αλλαγή στη σχέση του θεραπευόμενου με τον εαυτό του. Τώρα, υπάρχει μια συνειδητή μετακίνηση από ξαπλωμένη θέση σε καθιστή, από καθιστή σε όρθια στάση και από όρθια σε καθιστή σε μια καρέκλα απέναντι από τον θεραπευτή. Το επίπεδο δέσμευσης είναι σημαντικά υψηλότερο. Ο θεραπευτής είναι εκεί για να καθοδηγεί και να υποστηρίζει με την παρουσία του. Σε αυτό το στάδιο, ο θεραπευόμενος προσεγγίζει τον θεραπευτή, και αυτό μπορεί να συμβεί μέσω μιας πιο έντονης λεκτικής δέσμευσης, με κινήσεις που αναζητούν τη σύνδεση ή είναι πιο ενεργές, με τα μάτια που αναζητούν την επαφή. Τότε ο θεραπευόμενος είναι έτοιμος να συνδεθεί απευθείας, πρόσωπο με πρόσωπο με τον θεραπευτή. Η θεραπευτική σχέση έρχεται σε πρώτο πλάνο και η ανάγκη σύνδεσης με τον άλλον δεν μπορεί να αγνοηθεί.

Θεωρώ ότι είναι συναρπαστικό το πώς η βιοδυναμική μάλαξη υποστηρίζει το έργο της σωματικής ψυχοθεραπείας. Η διαφορά μεταξύ της βιοδυναμικής μάλαξης ως θεραπείας και της σωματικής ψυχοθεραπείας, που περιλαμβάνει τη βιοδυναμική μάλαξη ως παρέμβαση, δεν είναι η ποιότητα ή η ένταση της εμπειρίας. Είναι, τα όρια και το συμβόλαιο να δουλεύεις ψυχοθεραπευτικά. Στη σωματική ψυχοθεραπεία, η μάλαξη μπορεί να είναι μέρος της διαδικασίας. Αυτό σημαίνει ότι τα ζητήματα που εμπλέκονται με τη χρήση της μάλαξης, οι συνειδητές και οι ασυνείδητες εικόνες που διεγείρονται, ο αντίκτυπος των εναλλαγών μεταξύ της καρέκλας και του στρώματος, η παραμονή του θεραπευμένου με τα ρούχα του ή όχι, αποτελούν ζωτικό μέρος του υλικού της ψυχοθεραπείας. Η βιοδυναμική μάλαξη δεν είναι μια ψυχοθεραπευτική τεχνική από μόνη της, αλλά γίνεται όταν χρησιμοποιείται σε ένα πλαίσιο που εστιάζει στα περίπλοκα ζητήματα που προκαλούνται από την ψυχοθεραπευτική εργασία, μέσω της μεταβίβασης που δημιουργείται μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου.

Η βιοδυναμική μάλαξη προσφέρει ένα γόνιμο έδαφος για ορισμένους θεραπευόμενους να ξεκινήσουν τις εξερευνήσεις τους μέσω αυτής της ιδιαίτερης τεχνικής. Η μεγαλύτερη επίγνωση του σώματος μπορεί να προέλθει από το θεραπευτικό άγγιγμα που δημιουργεί τη βάση για τη σχέση θεραπευτή- θεραπευόμενου, η οποία ξεδιπλώνεται αργότερα χρησιμοποιώντας τεχνικές σωματικής ψυχοθεραπείας. Ωστόσο, το θεραπευτικό άγγιγμα μπορεί να εισαχθεί αργότερα στις συνεδρίες σωματικής ψυχοθεραπείας. Ο σωματικός ψυχοθεραπευτής ξέρει πώς να αναγνωρίζει τις ενδείξεις που αναδεικνύουν την ανάγκη μετάβασης από τη βιοδυναμική μάλαξη στις πρακτικές της σωματικής ψυχοθεραπείας, και αντίστροφα.

Αθηνά Χανιώτη, Νοέμβριος 2023

Αναφορές:
Carroll R. (2012). Biodynamic massage in psychotherapy: re-integrating, re-owning and re-associating through the body. In T. Staunton (Eds.), Body Psychotherapy (pp. 78-100). Routledge.

Boyesen, G. (2000). Biodynamic psychotherapy and the intestinal brain. International Journal of Biosynthesis, Energy and Character, Volume 30(2), 22-28.

Westland, G. (1993). Massage as a therapeutic tool, part 1. British Journal of Occupational Therapy. 56(4), 129-134.

Liss, G. (1974). Free to feel: Finding your way through the new therapies. United States of America: Praeger Publishers.